Ám ảnh với những hình ảnh rác bao phủ khắp các bờ biển của Việt nam

Vấn nạn nhức nhối về rác thải bao phủ khắp các bờ biển xinh đẹp của Việt nam,

Dọc theo hơn 3000 km bờ biển của Việt nam, xen lẫn với những cảnh đẹp hút hồn và những bãi cát trắng mượt mà kéo dài đến tận chân trời là những hình ảnh về một sự ô nhiễm ngày càng lớn của rác thải. Những hình ảnh được anh Viet- Hung ghi lại qua ống kính trải dài suốt chuyến hành trình của mình từ Bắc Chí nam với tổng cộng tất cả gồm 28 tỉnh giáp với bờ biển.

Núi rác khổng lồ bên cạnh bờ biển của Việt nam

Các bạn có thể tham khảo thêm về bài Đảo Nam Du ngập tràn rác thải mà mình chia sẽ ở lần trước.

Ngoài ra bạn nào muốn xem thêm bộ ảnh gốc vè những hình ảnh kinh hoàng của rác thải ở đây nhé:

NỖI ÁM ẢNH VỀ RÁC THẢI CỦA VIỆT NAM

Việt Nam thuộc top 4 quốc gia trên thế giới về ô nhiễm biển. Trên toàn cầu có 8,3 tỷ tấn nhựa do con người làm ra thì 6,3 tỷ tấn là rác. Ngoài ra còn có 150 triệu tấn rác khác đang nằm dưới lòng đại dương, trọng lượng bằng 1/5 số cá ở đó (bao gồm chai nhựa, túi nylon...).

Dự báo đến 2050 trọng lượng rác thải nhựa và cá trong đại dương là bằng nhau. Rác thải nhựa không chỉ gây thiệt hại về môi trường, mà còn gây tổn thất lớn cho cả kinh tế lẫn sức khỏe con người.

Con số trên được kết luận bởi nhóm các nhà nghiên cứu ở Mỹ và Australia do Jenna Jambeck, kỹ sư môi trường tại Đại học Georgia, phân tích. Họ phát hiện rằng Việt Nam chỉ đứng sau Trung Quốc, Indonesia và Philippines về số lượng rác thải nhựa gây ô nhiễm môi trường biển. 5 nước đứng đầu chiếm 60% đến 65% lượng rác thải nhựa đổ ra đại dương.

Rác thải nhựa đang trở thành mối nguy hại to lớn, mối đe dọa hàng đầu của trái đất và nhân loại. Với các loại túi nylon ở bãi biển do ảnh hưởng của tia cực tím, ánh nắng biến chúng thành những hạt vi nhựa (microplastics).

Hạt vi nhựa cũng có trong những sản phẩm chăm sóc sức khỏe như sữa rửa mặt, mỹ phẩm, kem đánh răng... Hải sản bị nhiễm độc từ nhựa trôi nổi trong đại dương, chính xác hơn từ vi nhựa.

Vi nhựa là những mảnh nhựa có kích thước siêu nhỏ như hạt muối. Khi động vật biển nuốt chúng, chất độc sẽ di chuyển vào cơ thể, tích tụ qua các tầng thức ăn, cá lớn ăn cá nhỏ và cuối cùng có mặt trên đĩa thức ăn của con người. Không những vậy, người ta còn tìm thấy vi nhựa trong nhiều thực phẩm khác như muối biển, nước mưa và mật ong...

Theo một báo cáo của Liên Hợp Quốc, hạt vi nhựa đã được tìm thấy trong nước máy và thực phẩm của con người trên khắp thế giới. Báo cáo cũng cho biết hiện có hơn 600 loài sống ở biển bị ảnh hưởng bởi rác thải nhựa. 15% các loài bị vướng hay nuốt phải rác thải nhựa có nguy cơ tuyệt chủng.

Điều đáng báo động là đến năm 2050, 99% các loài sẽ bị ảnh hưởng bởi rác thải nhựa. Độc tố từ nhựa nhiễm vào mô mỡ của các loài động vật mà con người ăn hàng ngày.
-------
Bạn ăn cá thường xuyên mỗi bữa ăn, mỗi năm bạn sẽ có 11.500 hạt vi nhựa nhiễm vào người

Đó là thông tin từ "Business Seminar – ReThink Plastic Vietnam” ngày 27/12/2018 vừa qua. Những rác thải nhựa hay ni lông ở bãi biển như trong ảnh, với tia cực tím, ánh nắng... sẽ phân hủy thành những hạt vi nhựa. Hạt vi nhựa cũng có trong những sản phẩm chăm sóc sức khỏe như sữa rửa mặt,mỹ phẩm, kem đánh răng... Hải sản bị nhiễm độc từ nhựa trôi nổi trong đại dương, chính xác hơn từ vi nhựa (microplastics). Vi nhựa là những mảnh nhựa có kích thước siêu nhỏ như hạt muối

Còn nếu bạn thích ăn nghêu , hàu. Thì mỗi con chứa tối thiểu 8 hạt vi nhựa trong phần thịt, có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Ở cấp tế bào, mỗi một tế bào trong lòng đại dương chứa khoảng 8 phân tử nhựa. Khi động vật biển nuốt vào các mảnh vi nhựa, chất độc sẽ di chuyển vào cơ thể của chúng, tích tụ qua các tầng thức ăn khi cá lớn ăn cá nhỏ và cuối cùng có mặt trên đĩa thức ăn của con người. Không những vậy, người ta còn tìm thấy vi nhựa trong nhiều thực phẩm khác như muối biển, nước mưa và mật ong...

Độc tố từ nhựa được nhiễm vào mô mỡ của các loài động vật mà chúng ta ăn hàng ngày, và đương nhiên con người cũng chịu ảnh hưởng tương tự.

Trong nỗ lực giải cứu chính mình. Sau gần 2 năm dự thảo, Canada chính thức cấm việc sử dụng các hạt vi nhựa trong ngành sản xuất các sản phẩm vệ sinh cá nhân. Từ ngày 1/7/2018, việc sản xuất, nhập khẩu và bán các sản phẩm vệ sinh cá nhân bị cấm hoàn toàn.
Tổng thống Barack Obama đã ký dự luật được Quốc hội thông qua và 2017, Mỹ chính thức cấm sử dụng hạt vi nhựa trong ngành mỹ phẩm và sản phẩm chăm sóc cá nhân. việc cấm sản xuất các loại dược phẩm bán không theo đơn và các loại mỹ phẩm chứa hạt vi nhựa sẽ bắt đầu từ 1/7/2018 và việc cấm bán các loại dược phẩm không cần kê đơn sẽ bắt đầu từ 1/7/2019. Trong lúc đó các nhà sản xuất cần tìm các thành phần thay thế thân thiện với môi trường hơn.

Từ tháng 9/2016, chính phủ Anh đã cam kết cấm sản xuất mỹ phẩm chứa hạt vi nhựa và vào ngày 9/1/2018, lệnh cấm này chính thức có hiệu lực.

Đây được xem là một trong những lệnh cấm nghiêm khắc nhất trên thế giới đối với việc sử dụng các hạt siêu nhỏ độc hại này.

Phát biểu trước báo giới, Bộ trưởng Môi trường Anh Therese Coffey tuyên bố các nhà sản xuất mỹ phẩm và các sản phẩm chăm sóc cá nhân sẽ không còn được phép bổ sung các hạt nhựa nhỏ li ti vào các sản phẩm làm sạch như sữa rửa mặt, kem đánh răng hay sữa tắm.

Và nhiều quốc gia khác đang và đã có các chính sách tương tự.

Một số công ty/tập đoàn cũng đã ngừng hoặc có kế hoạch ngừng sử dụng hạt vi nhựa trong các sản phẩm của mình, như Unilever, Procter & Gamble, Johnson & Johnson, Beiersdorf, Colgate-Palmolive và L’Oreal.
Con người quăng rác thải nhựa xuống những dòng sông, xuống đại dương mênh mông, họ nghĩ rằng nó đã tránh xa cuộc đời họ. Nhưng không phải vậy nó lại quay lại trong hình hài khác nguy nghiểm hơn. Cho chính chúng ta, cho chính con cháu chúng ta.

Chúng ta đang để lại gì cho thế hệ mai sau???
------------

BẮT ĐẦU CUỘC HÀNH TRÌNH SĂN ẢNH RÁC THẢI

Việt Nam là quốc gia có đường bờ biển dài, biển có vai trò quan trọng đối với kinh tế, quân sự, môi trường, văn hoá... của đất nước. Là một nhà nhiếp ảnh, đã đi nhiều và đã đặt chân tới tất cả tỉnh, thành ven biển Tổ quốc, tôi nhận thấy môi trường nói chung và biển Việt Nam nói riêng đang bị tàn phá nghiêm trọng với tốc độ rất nhanh do nhiều nguyên nhân.

Một trong những nguyên nhân đó là nhận thức và sự gìn giữ của nhiều người về môi trường biển còn hạn chế. Đặc biệt rác thải nhựa đã trở thành mối nguy hại của toàn cầu và nhiều quốc gia trên thế giới.

Tôi muốn đóng góp một phần nhỏ bé từ khả năng, chuyên môn của mình vào việc ghi nhận những điều đang xảy ra dọc các bờ biển Việt Nam nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về vấn đề này. 
Từ đó tôi hy vọng có thể lý giải phần nào đó nguyên nhân và giúp các nhà chuyên môn đưa ra được giải pháp ngắn và dài hạn. Tất nhiên, sự thay đổi trong nhận thức và hành động của nhiều người sẽ không thể có được ngay lập tức, nhưng họ có thể thay đổi hành vi của mình ngay từ bây giờ.

Chuyến đi thông qua các hình ảnh thu thập với thông điệp mạnh mẽ, nhấn mạnh đến 3R trong việc sử dụng rác thải nhựa: Reduce (giảm thiểu), Reuse (tái sử dụng), Recycle (tái chế).

Tháng 8/2018 là thời điểm tôi bắt đầu cuộc hành trình. Do vị trí xuất phát từ Hà Nội tôi đã quyết định chia là 2 chặng cho thuận đường. Từ tháng đầu tháng 8 sáng tháng 9 tôi đi từ thủ đô tới Ninh Bình và từ đó bám theo đường bờ biển vào đất mũi Cà Mau. Sau đó, tôi lại bám dọc biển tới Hà Tiên (Kiên Giang), giáp biên giới Campuchia rồi quay lại TP.HCM và gửi xe đi máy bay trở ra Hà Nội.

Trong tháng 12/2018, tôi đi tiếp từ Hà Nội xuống Nam Định và dọc biển của 3 tỉnh thành còn lại là Thái Bình, Hải Phòng (qua đảo Cát Bà) và Quảng Ninh tới mũi Sa Vỹ - địa đầu Tổ quốc.
-----------

CHỢ HẢI SẢN - NGUỒN XẢ RÁC THẢI NHỰA KINH HOÀNG

Trên đường đi, lần đầu tiên trong hành trình tôi ngỡ mình đến một nơi không tồn tại trong thực tế khi ở khu chợ thuộc xã Chí Công (huyện Tuy Phong, Bình Thuận), có hàng km rác thải trong đó chủ yếu là nhựa.

Đi bộ trên bờ biển này mà chân nhiều khi thụt sâu trong rác thải là nylon. Người dân nơi đây chủ yếu làm nghề đánh bắt, khai thác và chế biển hải sản.

Bình Đại là một trong ba huyện tại Bến Tre nằm gần biển. Việt Nam nằm trong số 10 quốc gia có chỉ số cao nhất về chiều dài bờ biển so với diện tích lãnh thổ. Bình quân cứ 100 km2 đất liền có 1 km bờ biển, cao gấp 6 lần trung bình của thế giới. Đối với một nước có bờ biển dài như vậy, việc khai thác thủy - hải sản được coi là một ngành có nhiều lợi thế, Người dân sinh sống ven biển chủ yếu sống bằng nghề đánh bắt, nuôi trồng thủy hải sản.

Có nhiều chợ hải sản được cấp phép hoặc các chợ to, nhỏ tự phát cạnh bờ biển. Ở đó túi nylon và đồ dùng bằng nhựa được sử dụng phổ biến bởi giá rẻ, bền và nhẹ. Số lượng thủy hải sản tại đây giao dịch mỗi ngày rất lớn, thói quen vứt rác bừa bãi cũng xuất hiện chủ yếu ở các chợ hải sản dọc bờ biển.

Nếu như năm 2004, tổng giá trị xuất khẩu thuỷ sản là 2,35 tỷ USD, chiếm khoảng 1/10 tổng giá trị xuất khẩu của toàn bộ nền kinh tế thì đến năm 2016, con số này lên tới 7 tỷ USD, tổng sản lượng thủy sản đạt hơn 6,7 triệu tấn, so với năm 2015, tổng sản lượng tăng 2,5%, kim ngạch xuất khẩu tăng tới 6,5%. Đến năm 2020, kinh tế trên biển và ven biển được dự báo đóng góp khoảng 53-55% tổng GDP của cả nước.

Tôi ghé qua xã Bình Châu nơi có cảng Sa Kỳ để ra đảo Lý Sơn nổi tiếng của Quảng Ngãi. Ở đây, rác đầy đường, còn người dân thì hồn nhiên xả rác ra cửa biển. Một con đê dọc sông chuẩn bị đổ ra biển cũng toàn rác và rác.

Khi được hỏi tại sao không để rác vào thùng, người dân cho biết thùng rác duy nhất chỉ có ở cảng Sa Kỳ. Cửa biển chính là bãi đổ rác của họ.

Câu nói đó làm tôi tò mò đi khắp xã. Ở đây, các biển hiệu tuyên truyền vì môi trường rất nhiều nhưng tuyệt nhiên không thấy một thùng rác nào. Thậm chí có người phụ nữ còn khuyên tôi đừng mất công, không có đâu mà đi tìm.

Những con hải âu có thể được tha thứ vì đã cho chim non ăn phải rác thải nhưa, bởi chúng nghĩ đó chỉ là vật ban tặng bổ dưỡng đến từ biển cả. Những chú rùa cũng mắc lỗi tương tự, tưởng rằng các túi nylon đang nổi bồng bềnh là con sứa ngon lành. Hậu quả là ruột những chú chim và rùa này bị lấp kín bởi rác thải khó tiêu của con người. Những chú rùa đen đủi còn bị cắm ống hút nhựa vào lỗ mũi mà không làm sao rút ra được. Nhiều loài sống ở biển chết vì tắc nghẽn tiêu hóa hoặc thiếu dinh dưỡng.

Tôi tự hỏi chúng ta biếu tặng ông bà, cha mẹ, người thân, chăm chút con cái từ bao đặc sản biển nhưng cũng đâu biết rằng trong đó có bao chất độc hại mà chúng ta ăn phải trong rác của chính con người vứt ra.

Nhưng liệu chúng ta có được tha thứ hay không? Chúng ta tạo ra nhựa, sản xuất và tiêu thụ hơn 300 triệu tấn mỗi năm, sau đó vứt bỏ một cách lãng phí, vứt vô tội vào đại dương, nơi nuôi sống con người.

Để quay và chụp được những cảnh này tôi đã để chiếc máy ảnh ngang bụng, ngắm sẵn nhưng quay mặt nhìn ra nơi khác. Trong video mà tôi quay có hình ảnh người phụ nữ đi đổ rác và nhìn tôi xong rồi mới đổ rác. Nhiều người hoàn toàn nhận thức được vấn đề nhưng họ mặc kệ. Việc thu gom và quản lý của nhiều địa phương vẫn còn bất cập cũng là nguyên nhân gây nên nhiều hệ lụy.

DÂN SỐ VÀ CHUYỆN QUY HOẠCH

Xã Nhơn Hải là một khu du lịch thuộc TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định. Dân cư nơi đây đông đúc và bờ biển nhiều rác thải vật liệu xây dựng lẫn rác thải nhựa

Nhìn từ trên cao Nhơn Hải trông có vẻ đẹp với làn nước biển màu xanh ngọc nhưng ở dưới rác ngập tràn.

Trên một diện tích như vậy, nhiều hộ gia đình hiện có 2-4 thế hệ cùng chung sống. Tôi đã đi qua rất nhiêu khu dân cư đông đúc gần bờ biển, có xã còn không có đất làm nông nghiệp, có xã không có đất làm nghĩa trang, các kênh nước thải cũng trực tiếp đổ ra biển.

Vùng sông nước quá nhiều kênh rạch và sông ngòi. Bất kỳ ai, ở đâu dọc con sông dù ở cách xa biển vẫn có thể là tác nhân vứt rác thải nhựa ra đại dương. Ngã Bảy này là nơi gặp nhau của bảy dòng kênh: Cái Côn, Búng Tàu, Mang Cá, Sóc Trăng, Lái Hiếu, Xẻo Môn và Xẻo Dong.

CẢNH XỬ LÝ RÁC THÔ SƠ TRÊN CÁC HÒN ĐẢO

Việt Nam có hơn 3.260 km bờ biển với trên 3.000 hòn đảo lớn, nhỏ. Việc vận chuyển rác vào bờ thường khó khăn và tốn kém. Do đó rác trên các hòn đảo thường được xử lý tại chỗ. Rất nhiều hòn đảo có cư dân sinh sống hay để khai thác du lịch thường chỉ dùng cách chôn và đốt rác.

Cũng rất ít đảo có lò đốt rác như đảo Bình Ba (Khánh Hòa). Ông Nguyễn Lương, người phụ trách lò đốt rác ở đảo, cho biết ở đây không phân loại rác khi gom về, lò hơi nhỏ so với số rác thu gom hàng ngày nên họ vẫn làm theo cách cũ là chôn và đốt rác như khi chưa có lò đốt.

Việc lựa chọn công nghệ để xử lý rác cũng rất quan trọng để ngăn ngừa rác thải nhựa đổ ra đại dương, nhất là trên các hòn đảo làm du lịch. Viêc phân loại rác thải đóng vai trò trong công tác quản lý, góp phần giảm thiểu nguy cơ phát tán các tác nhân gây bệnh, các yếu tố độc hại, nguy hiểm, góp phần tiết kiệm tài nguyên, giảm chi phí cho công tác thu gom và xử lý rác thải.

Ông Nguyễn Lương, người phụ trách lò đốt rác ở đảo Bình Ba (Khánh Hòa) đang dùng chân đẩy rác. Xung quay cấy cối chết khô. Đây là một sườn dốc của đảo, phía dưới là bãi tắm và là vịnh nuôi tôm hùm, thuỷ hải sản.

Khi đến bờ biển Việt Nam cuối cùng, nơi giáp Campuchia tôi gặp hai gia đình người Việt sống ở bờ biển này. Khoảng 100 m nữa qua rừng mắm là đặt chân tới biển Campuchia. Anh Chau Đen cho tôi biết đã ở đây từ khi chào đời, cả gia đình sống bằng nghề biển. Khó khăn nhất là kiếm nguồn nước ngọt. "Các sĩ quan biên phòng bảo cho nước mà tôi không có tiền để nối ống sang lấy", anh nói.

Đến cảng cá ở cửa sông Ninh Cơ (Nam Định) đổ ra biển, tôi bắt gặp bà Nguyễn Thị Vận mang các túi nylon ra giặt. Bà bảo nhà nghèo lắm nên phải tận dụng mọi thứ, trong đó có túi nylon. Trầm giọng lại, người phụ nữ 75 tuổi kể không làm được việc nặng để kiếm tiền, gia đình có 3 con, 2 cô con gái lấy chồng xa, bà ở với cậu con trai út. Hàng ngày bà Vân đi nhặt ve chai bán mưu sinh, thỉnh thoảng tàu thuyền về cảng, bà lại ra xin cá về ăn, hoặc bán kiếm thêm chút thu nhập.

Bà giặt túi nylon còn lành lặn để sử dụng lại, không phải mua, dùng để đựng cá. Đi theo cả buổi sáng, tôi thấy bà Vân xin được mấy con cá, có những con hơn 1 kg. Đó là lúc những niềm vui hiện lên trong ánh mắt của người phụ nữ. Bà bảo cá hơn 1 kg này có thể bán được 25.000 đồng.

Sau gần một tháng rưỡi thời gian di chuyển bằng xe máy trọn vẹn bờ biển, tôi bắt đầu đi bộ vài km trên cát đến điểm tận cùng địa đầu biển của Tổ quốc. Nơi chấm đầu tiên vẽ chữ S để khám phá xung quanh mũi Sa Vĩ. Cảm giác thật khó tả, hào sảng và sung sướng, rưng rưng và tự hào, quên đi cả mưa, lạnh giá.

Đây cũng chính là nơi đặt bút chấm đầu tiên để vẽ hình chữ S trên bản đồ Việt Nam và là nơi đón mặt trời đầu tiền ở miền Bắc với cột mốc 1378 - cột mốc cuối cùng biên giới với Trung Quốc (cột mốc đầu ở Apachai). Ở đây có tấm biển hình lá cây dương và cột mốc một mặt có ghi Tràng Vĩ 0 km, mặt kia đề từ Trà Cổ đến Mũi Cà Mau 3.260 km.

Hành trình "săn rác" cho tôi rút ra được rất nhiều điều trên xã hội, là sự mở đầu cho dự án chụp ảnh rác thải nhựa của tôi. Tôi sẽ còn đi nữa. Chuyến đi cũng làm tôi nhận ra chính bạn chứ không ai khác sẽ là người đưa bạn tới nơi bạn muốn.

Khi bạn thấy khó khăn, thực ra đó chỉ là do nỗi sợ hãi đã lớn hơn mong ước của bạn mà thôi. Mỗi việc bạn làm để làm sạch và bảo vệ đại dương hôm nay có thể chỉ là giọt nước giữa biển cả bao la nhưng đại dương sẽ ít đi khi thiếu những giọt nước ấy. 

>Tham khảo từ: Lekima-Hung

> Ảnh:  https://drive.google.com/drive/folders/1ryZJx7vWLcEE2C4J-CYrUpBwI6MqSXcQ?usp=sharing